در میان گازهای خلوص بالا، هلیوم بالاترین، نیتروژن پایین‌ترین و آرگون سطح قیمتی متوسط را دارد؛ این تفاوت ناشی از کمیابی منابع، هزینه تولید و کاربردهای تخصصی هر گاز است. سپهر گاز کاویان تولید کننده و تامین کننده گازهای خالص وترکیبی دارای گواهینامه ISO17025 و آزمایشگاه مرجع اداره استاندارد ایران می باشد.جهت خرید گازهای خالص و ترکیبی تماس بگیرید.02146837072 – 09033158778
در صنایع پیشرفته، گازهای خلوص بالا از ارکان اصلی بسیاری از فرآیندهای فنی، تحقیقاتی و تولیدی محسوب می‌شوند. گازهایی مانند هلیوم (He)، نیتروژن (N2) و آرگون (Ar) نه‌تنها به‌دلیل ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی خاص خود اهمیت دارند، بلکه از نظر هزینه تأمین و قیمت بازار نیز تفاوت‌های قابل توجهی با یکدیگر دارند.
در این مقاله، بدون اشاره به اعداد و مقادیر، به مقایسه نسبی قیمت این سه گاز و بررسی دلایل فنی و اقتصادی اختلاف آن‌ها پرداخته میشود.
مفهوم گازهای خلوص بالا
گاز خلوص بالا گازی است که درصد ناخالصی‌های موجود در آن بسیار پایین بوده و برای کاربردهای حساس استفاده میشود؛ از جمله آزمایشگاه‌های تحقیقاتی، صنایع نیمه‌هادی ، لیزر، پزشکی و جوشکاری دقیق. تولید چنین گازهایی نیازمند تجهیزات پیشرفته، سیستم‌های تصفیه چندمرحله‌ای و کنترل دقیق کیفیت است.
همین پیچیدگی در تولید باعث میشود قیمت نهایی گازهای خلوص بالا نسبت به گازهای صنعتی معمولی بالاتر باشد و تفاوت در فناوری تولید نیز در اختلاف قیمتی بین انواع مختلف گازهای خالص نقش کلیدی دارد.
گاز هلیوم (He): کمیاب و گران‌قیمت
منبع و روش تولید
هلیوم از گازهای بسیار سبک و کمیاب در جو زمین است و تنها از منابع خاص گاز طبیعی قابل استخراج می‌باشد. فرآیند جداسازی و خالص‌سازی آن نیازمند انرژی بالا و تجهیزات خاص کرایوجنیک است.
به همین دلیل، هلیوم یکی از گران‌ترین گازهای خلوص بالا در بازار جهانی محسوب میشود. هزینه استخراج، حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی آن نیز نسبت به سایر گازها به‌مراتب بیشتر است.
کاربردها و تأثیر بر قیمت
کاربرد گسترده هلیوم در صنایع پزشکی (مانند MRI)، فناوری‌های کرایوجنیک، تجهیزات تحقیقاتی پیشرفته و تست نشتی باعث ایجاد تقاضای دائمی و پایدار برای آن شده است. از آنجا که جایگزین‌های محدودی برای این گاز وجود دارد، عرضه کمتر از تقاضا موجب تثبیت جایگاه آن در بالاترین سطح قیمتی بین گازهای خلوص بالا شده است.
گاز نیتروژن (N₂): از اقتصادی ترین گازهای خلوص بالا
منبع و روش تولید
نیتروژن فراوان‌ترین گاز در جو زمین است و تولید آن از طریق تقطیر هوای مایع یا سیستم‌های PSA به سادگی انجام میشود. این فراوانی در منبع و سادگی فرآیند باعث میشود هزینه تولید و قیمت نهایی نیتروژن بسیار پایین‌تر از سایر گازهای خلوص بالا باشد.
کاربردها
نیتروژن خلوص بالا به عنوان گاز بی‌اثر در صنایع غذایی، دارویی، تحقیقاتی و الکترونیکی به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. دسترسی آسان و تولید داخلی گسترده موجب شده این گاز مقرون‌به‌صرفه‌ترین گزینه برای مصارف عمومی و صنعتی باشد.
مقایسه سطح قیمت
در مقایسه با هلیوم و آرگون، نیتروژن پایین‌ترین سطح قیمتی را دارد و از نظر اقتصادی به‌عنوان انتخاب اول در بسیاری از صنایع مطرح است.
گاز آرگون (Ar): جایگاهی بینابینی از نظر قیمت
منبع و تولید
آرگون نیز از ترکیبات طبیعی جو است و در فرآیند تقطیر هوای مایع همراه با تولید اکسیژن و نیتروژن استخراج میشود. از آنجا که سهم آرگون در هوا کمتر است، تولید آن انرژی و زمان بیشتری نیاز دارد و در نتیجه قیمت آن از نیتروژن بالاتر اما از هلیوم پایین‌تر است.
کاربردها
آرگون در جوشکاری، لیزر، تولید نیمه‌هادی‌ها، و طیف‌سنجی استفاده میشود. در فرآیندهای جوشکاری و آزمایشگاهی که به پایداری قوس و بی‌اثری شیمیایی بالا نیاز دارند، آرگون گزینه‌ای متعادل از نظر کارایی و هزینه محسوب میشود.
جدول مقایسه‌ای سطح قیمت و ویژگی‌ها
| ویژگی‌ها / گاز | هلیوم (He) | نیتروژن (N₂) | آرگون (Ar) |
|---|---|---|---|
| سطح قیمت نسبی | بالا | پایین | متوسط |
| فراوانی در طبیعت | بسیار کم | بسیار زیاد | متوسط |
| پیچیدگی تولید | بسیار زیاد | کم | متوسط |
| پایداری بازار | نوسان‌دار | پایدار | نسبتاً پایدار |
| قابلیت جایگزینی | کم | زیاد | متوسط |
| میزان تقاضا | بالا و تخصصی | بسیار بالا و عمومی | صنعتی و پژوهشی |
| کاربرد کلیدی | کرایوجنیک، پزشکی، GC | محافظ، غذایی، تحقیقاتی | جوشکاری، طیف‌سنجی |
عوامل مؤثر بر اختلاف قیمت گازهای خلوص بالا
۱. منبع تأمین
هلیوم از منابع محدود گاز طبیعی استخراج میشود، در حالی که نیتروژن و آرگون از هوا قابل جداسازی‌اند. این تفاوت در منبع، مهم‌ترین عامل تفاوت قیمتی میان آن‌ها است.
۲. فناوری و هزینه تولید
فرآیندهای کرایوجنیک برای تولید هلیوم و آرگون به انرژی بسیار بیشتری نیاز دارند. در مقابل، تولید نیتروژن به‌دلیل سادگی فرآیند و تجهیزات سبک‌تر، هزینه کمتری در پی دارد.
۳. میزان تقاضا و عرضه
در بازار جهانی، تقاضا برای هلیوم به دلیل استفاده در فناوری‌های پیشرفته همواره بالاست، در حالی که عرضه محدود است. برعکس، نیتروژن به‌راحتی تولید و عرضه میشود و بازار آن باثبات‌تر است. آرگون نیز در میانه‌ی این دو وضعیت قرار دارد.
۴. خلوص مورد نیاز
افزایش سطح خلوص گاز (مثلاً از ۹۹٫۹۹٪ به بالاتر) هزینه تولید را به‌شدت بالا می‌برد. این موضوع در مورد هلیوم و آرگون بیشتر محسوس است، زیرا حذف ناخالصی‌ها در آن‌ها دشوارتر است.
۵. حمل و ذخیره‌سازی
هلیوم به‌دلیل سبک بودن و تمایل به نشت، نیازمند سیلندرها و اتصالات ویژه است. در نتیجه هزینه حمل و نگهداری آن نیز نسبت به نیتروژن و آرگون بیشتر است.
۶. نوسانات بین‌المللی
بازار جهانی هلیوم بسیار حساس به شرایط سیاسی و اقتصادی کشورهای تولیدکننده است و هرگونه محدودیت در عرضه، می‌تواند بلافاصله باعث افزایش قیمت شود. نیتروژن و آرگون چنین نوساناتی را کمتر تجربه می‌کنند.
تحلیل اقتصادی مقایسه سه گاز
در یک نگاه اقتصادی، نیتروژن کم‌هزینه‌ترین و در نتیجه اقتصادی‌ترین گزینه در میان گازهای خلوص بالا است.
آرگون در سطح قیمتی متوسط قرار دارد و معمولاً برای کاربردهایی استفاده میشود که نیاز به بی‌اثری شیمیایی و پایداری بالا دارند.
در مقابل، هلیوم به‌دلیل محدودیت منابع، فناوری پیشرفته تولید و نیاز به تجهیزات خاص، گران‌ترین گاز خلوص بالا محسوب میشود.
به‌صورت خلاصه می‌توان گفت:
نیتروژن = ارزان‌ترین گزینه،
آرگون = قیمت متوسط و متعادل،
هلیوم = یکی ازگران‌ترین گازهای خلوص بالا.
وضعیت بازار داخلی و جهانی
در بازار داخلی، نیتروژن به‌طور گسترده در داخل کشور تولید و عرضه میشود و از ثبات قیمتی بالایی برخوردار است.
آرگون نیز به دلیل تولید هم‌زمان در واحدهای تقطیر هوا، در سطح قیمتی قابل‌قبولی قرار دارد.
اما هلیوم، به دلیل وارداتی بودن و وابستگی به منابع خارجی، همواره در رده‌ی بالاترین سطح قیمت قرار دارد و در زمان محدودیت عرضه، افزایش قیمت محسوسی را تجربه می‌کند.
در بازار جهانی نیز روند مشابهی مشاهده میشود؛ کشورهایی که به منابع گاز طبیعی غنی از هلیوم دسترسی دارند، کنترل نسبی بر بازار این گاز دارند، در حالی که نیتروژن و آرگون توسط تولیدکنندگان متعدد در سراسر جهان تأمین می‌شوند.
نکات کلیدی در انتخاب گازهای خلوص بالا
انتخاب بر اساس نیاز فنی: در کاربردهایی که حساسیت بسیار بالا دارند (مانند کرایوجنیک یا طیف‌سنجی)، کیفیت و خلوص بر قیمت ارجح است
مقایسه اقتصادی: در فرآیندهایی که دقت به اندازه کاربردهای تحقیقاتی لازم نیست، نیتروژن بهترین گزینه اقتصادی است.
توجه به پایداری تأمین: گازهایی که تولید داخلی دارند معمولاً ثبات قیمتی بیشتری دارند.
کیفیت سیلندر و گواهی آنالیز: صرف‌نظر از نوع گاز، انتخاب محصول دارای گواهی خلوص معتبر (COA) و آزمون سیلندر ایمن، تضمین‌کننده کیفیت است.
بدون دیدگاه